عموما وقتی صحبت از خام فروشی مطرح می شود بیشتر مساله خام فروشی نفت به ذهن متبادر می شود. واقعیت این است که مساله خام فروشی به هیچ وجه محدود به نفت و پتروشیمی نبوده و ابعداد بسیار وسیع تری را دربر می گیرد که خام فروشی، فرهنگ، ادبیات، شاخصه های تمدنی و هنر از آن جمله هستند.

واقعیت امر آن است که کشور ما ایران باوجود بهره مندی از شاخصه های تمدنی سترگ و سابقه طولانی که در زمینه هنر و ادبیات دارد، شاخص های تمدنی آن از طریق رسانه های نوین به مردم جهان شناسانده نشده اند.

همین موضوع باعث شده این روزها جای خالی اسطوره ها و شخصیت های تاریخی ایران در تولیدات سینمایی، پویانمایی و صنعت بازی های رایانه ای به شدت احساس شود.

در این گزارش سعی کرده ایم ضمن گفت وگو با پرویز کرمی رییس مرکز و دبیر ستاد فناوری های نرم و توسعه صنایع خلاق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نگاهی عمیق تر به مساله خام فروشی شاخص های تمدنی و فرهنگی کشور داشته باشیم و برنامه های  معاونت علمی برای مقابله با این پدیده را بررسی کنیم.

مشروح مصاحبه روزنامه جهان صنعت با پرویز کرمی در پی می آید.

*با وجود تاکیداتی که همواره در خصوص آثار منفی خام فروشی وجود دارد اما زمانی که صحبت از این موضوع مطرح می شود بسیاری تصور می کنند که خام فروشی محدود به مساله نفت و مشتقات آن است. باتوجه به اینکه شما اولین فردی هستید که به صراحت این موضوع را مطرح کرده اید؛ بفرمایید خام فروشی در حوزه فرهنگ و تمدن چه شاخصه هایی دارد؟

وقتی رهبر فرزانه انقلاب صحبت از دوری از خام فروشی می کنند نباید در جامعه این طرز تلقی وجود داشته باشد که منظور از خام فروشی صرفا محدود به نفت و پتروشیمی، معدن و مواردی از این دست است. هر آنچه که خارج از فرآیندهای ارتقایی و افزایشی و بهره گیری و استفاده از دانش و دانش فنی باشد مشمول تعریف خام فروشی است.

اتفاقا این موضوع خام فروشی در حوزه ادبیات، علوم انسانی، فرهنگ و هنر نیز بیشتر دیده و مطرح می شود. به خصوص در حوزه فرهنگ هنر و ادبیات کهن به این دلیل که کشور ما یک کشور دارای تاریخ و تمدن بزرگ و غنی است، باید از خام فروشی آثار و خدمات فرهنگی و هنری خود به جد اجتناب کنیم.

ایران ادبیاتی بسیار غنی و کهن دارد و در این ادبیات کاراکترها، نماد ها، اسطوره ها و شخصیت ها می توانند برای خلق آثار ادبی، فرهنگی و هنری در گونه ها و ژانرهای مختلف و در صنایع خلاق و فرهنگی دستمایه خلق آثار هنری قرار گیرد. توجه داشته باشید که بسیاری از فیلم ها و سریال هایی که کشورهای همسایه تولید می کنند با استفاده از اسطوره ها، شخصیت ها و کاراکترها و داستان ها و مضامین، ادبی، فرهنگی و تمدنی ایران اقتباس، بازارآیی و تولید می شوند. این کشورهای همسایه با استفاده از متون، داستان ها و شخصیت های موجود در مکتوبات ایران، شخصیت هایی ساخته و در واقع صرفا با تغییر نام شخصیت های ایرانی از آنها در سریال ها و تولیدات سینمایی خود استفاده کرده و تولیداتشان را به صورت فرآوری شده به سایر کشورها از جمله کشور ما عرضه می کنند.

به عنوان نمونه یکی از کشورهای همسایه در تولید یک سریال از شخصیت های شاهنامه ای و اسطوره ای ایران همچون رخش، رستم، اسفندیار، زال و سیمرغ و سایر شخصیت های شاهنامه با تغییر نام استفاده کرده تا بگوید کشورش فرهنگ ریشه داری داشته است.

* به نظر شما نمود خام فروشی در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی شامل چه مواردی می شود؟

در این حوزه نیز خام فروشی مشهود است. عدم رسوخ نوآوری و بهره گیری از فناوری های روزآمد و نوین در امر معرفی میراث ملموس و ناملموس این موضع را قابل درک می کند. در زمینه گردشگری و میراث فرهنگی می توان نمونه هایی را عنوان کرد.

برای مثال اگر به آرامگاه بوعلی سینا و آرامگاه عطار نیشابوری، چغازنبیل و یا تخت جمشید و پارسه سر زده باشید می بینید که در بهترین حالت یک راهنمای گردشگری آنجا حضور دارد و در خصوص آن مکان و یا آداب و رسوم و تمدن آنجا توضیحاتی کلی ارائه می دهد. طبیعتا اگر افراد مختلف در مقاطع زمانی مختلف وارد آن مکان شوند توضیحات یکسانی را دریافت نخواهند کرد چراکه راهنمای گردشگری نیز انسان بوده و خسته می شود و به مرور زمان موضوع برایش تکراری و خسته کننده می شود و ممکن است مواردی را هم کم و زیاد توضیح دهد.

* فکر می کنید برای رفع این نقیصه ای که به آن اشاره کردید چه باید کرد و چگونه می توان از خام فروشی در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی جلوگیری کرد؟ به عنوان یک نمونه مشخص در زمینه معرفی میراث فرهنگی شخصیت های تاریخی که به آن اشاره داشتید چگونه می توان از خام فروشی جلوگیری کرد؟

اگر برای معرفی و توضیحات درباره میراث فرهنگی، سایت ها و شخصیت های تاریخی از ساخت فیلم، انیمیشن، گیم و تکنولوژی های  ARوVR  استفاده شود، ضمن آنکه دانش فنی به خدمت گرفته شده است شرکت های دانش بنیان و خلاق در این حوزه ها شکل می گیرد و می توان فیلم، تصویر و کتاب شخصیت تاریخی و معاصر و جنبه های گوناگون زندگی شخصیت های فرهنگی و تاریخی را با جلوه های ویژه و با بهره گیری از فناوری های روز عرضه کرد. همچنین می توان از این طریق قهرمانان و اسطوره های واقعی را به جوانان معرفی کرد.

با استفاده از این روش هم در پذیرش، شناسایی و معرفی میراث فرهنگی و شخصیت اثرگذارتر عمل می شود و هم می توان شرکت های دانش بنیان و خالقی ایجاد کرد که در تولید آثار هنری و در زمینه تولید محصولات و ارائه خدمات فرهنگی و هنری کار خالقانه انجام دهند. همچنین از فناوری روز نیز بهره گرفته شده و تولید شغل، ارزش افزوده و ثروت می شود. به نظرم درست اینجاست که نباید از داشته ها و میراث فرهنگی خود به صورت خام و خام فروشی استفاده کرد.

* فکر می کنید فناوری های نوین می توانند چه نقشی در معرفی و ارائه شاخصه ها و ارزش های فرهنگی ایران به جهانیان داشته باشند؟

به نظرم اگر قرار است فرهنگ غنی و مقتدر ایران اسلامی به جامعه جهانی معرفی شود این اتفاق باید به بهترین شکل، با بهترین بسته بندی و با بهره گیری از فناوری های روز همچون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و ای تی و ای سی تی بیفتد.

* در سال های اخیر برخی از کشورهای غربی با ارائه تبلیغات رسانه ای بر این موضوع پای می فشارند که در زمینه حمایت از حقوق حیوانات پیشرو بوده و در این زمینه سابقه تاریخی بالایی دارند. رجوع به تاریخ ایران اما گویای نشانه هایی از این امر است که ایران در زمینه حمایت از حقوق حیوانات سبقه طولانی تری دارد اما روی این زمینه کار نشده است. در خصوص این موضوع و اینکه چگونه می توان این شاخص فرهنگی ایرانیان را برجسته کرد کمی توضیح دهید.

امروزه در بسیاری از جوامع پیشرفته خصوصا در کشورهای اروپایی و آمریکایی این مساله مطرح است که آنها دوستدار حیوانات هستند در صورتی که اسلام و ایران در زمانی که آنها حیوانات را برای تفریح شکار می کردند و می خوردند دوستدار حیوانات بوده اند.

اجازه بدهید یک خاطره و تجربه ای که زمانی در وزارت ارشاد مسوولیت داشتم را مطرح کنم. در آن زمان با وقف نامه ای مواجه شدم که در استان اصفهان وجود داشت و برمبنای وقف صورت گرفته واقف دو قطعه زمین بزرگ را برای کاشت دانه ارزن و جو ارائه داده بود. در این زمین های زراعی ارزن و جو کشت می شد و محصولات آن در بیابان ها پخش می شد تا حیواناتی که در زمستان به دانه دسترسی نداشتند بتوانند از این دانه ها تغذیه کنند و زنده بمانند.

این وقف نامه از ۴۰۰سال پیش به وجود آمده، و ادامه دارد و از روی دیرینه شناسی آن را سال سنجی کرده اند. بنابراین این نمونه می تواند به راحتی به جامعه جهانی معرفی شود و آن زمان اشتباه بودن شعارهای پوشالی که در خصوص پیشرو بودن برخی از کشورها در زمینه حمایت از حیوانات مطرح می شود

مشخص شود.

این واقعیات اگر به صورت درست و ساده بیان شوند و اعتبارسنجی آن عرضه شود در معرفی ایران به جامعه جهانی موثر است و در کنار جلب و جذب گردشگر در معرفی فرهنگ غنی ایران اسلامی و فرهنگ ناملموس در دفاع فعال از ایران موثر خواهد بود. در نتیجه با جمع آوری مستندات و عرضه مناسب می توان معرف بخشی از فرهنگ مقتدر، غنی و ریشه دار ایران بود.

* معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مشخصا چه اقداماتی را برای جلوگیری از خام فروشی فرهنگ و ادبیات در نظر دارد؟

یکی از اقداماتی که معاونت علمی خصوصا امسال انجام داده است راه اندازی خانه های خلاق و نوآوری در حوزه های ۲۰ گانه صنایع خلاق و فرهنگی بوده است. این خانه های خلاق و فرهنگی به وجود خواهند آمد و البته اساسا کار اینها توسط بخش خصوصی صورت می گیرد اما تسهیلات و حمایت های لازم از سوی معاونت علمی ارائه می شود.

* خانه های خلاق و نوآوری مشخصا در چه حوزه هایی فعالیت خواهند داشت و به معرفی و پیشبرد چه شاخه هایی خواهند پرداخت؟

خانه های خلاق و نوآوری در حوزه های ادبیات، فرهنگ، هنر، آموزش، یادگیری، اسباب بازی، فیلم، پویانمایی، ورزش و تندرستی و نوآوری های اجتماعی، فیلم، انیمیشن، گیم، اسباب بازی، مد، پوشاک، رسانه ها و کسب وکارهای مجازی فعالیت می کنند.

متقاضی دارای ایده می تواند وارد این خانه خلاق و نوآوری شده و در یک دوره شتابدهی قرار گیرد. منتورها و مربیان به این فرد دارای اییه کمک می کنند تا ایده اش تبدیل به محصول یا خدمت شود. توسعه بازار، توسعه محصول، تسهیلات مالی، تسهیلات حقوقی، مشاوره های فنی و در نهایت بازاریابی و ورود ایده ها به بازارهای جهانی در دل خانه های خلاق و نوآوری صورت می گیرد.

منبع: روزنامه جهان صنعت(نادر نینوایی)